“Democratie is een vorm van regeren die verkiezing door de incompetente velen vervangt door benoeming van de corrupte weinigen.”
George Bernard Shaw, Iers-Engels schrijver, Nobelprijswinnaar literatuur 1925
Als verkiezingen iets zouden veranderen, waren ze allang verboden.
Ons ongenoegen over verkiezingen is momenteel heel groot, maar toch moeten we ze behouden. Voor elke beslissing alle burgers bijeenroepen om te beslissen is een onmogelijke opdracht. We gaan dus verder met de representatieve democratie, maar we willen wel dat de burger terug meer inspraak krijgt, dat hij terug het gevoel heeft dat zijn mening belangrijk is, dat er met hem rekening gehouden wordt. Daarom moet er geëxperimenteerd worden met nieuwe vormen van directe democratie. In mijn Utopische politieke wereld wordt er maximaal gestreefd naar participatie van de burger. Laat ons even een paar topics rond verkiezingen bekijken en naar een klein beetje meer democratie zoeken.
Kiessysteem
Gelijk kiesrecht voor alle burgers van een regio is een ‘must’. Bij alle verkiezingen in België is er evenredige vertegenwoordiging (Art. 62, Grondwet). In een systeem met evenredige vertegenwoordiging krijgt een partij een aantal zetels naar verhouding van het aantal stemmen over het gehele gebied. Iedere burger heeft recht op slechts één stem; algemeen enkelvoudig stemrecht.
Bij verkiezingen volgens het stelsel van evenredige vertegenwoordiging wordt het aantal stemmen dat is uitgebracht, gedeeld door het aantal zetels, waardoor de kiesdeler bekend is. Iedere partij krijgt minimaal evenveel zetels als het aantal keren dat bij de verkiezingen de kiesdeler is gehaald.
Voor de gemeenteraadsverkiezing is de gemeente de kieskring. Voor de provincie, het federaal en het Europees parlement is de provincie de kieskring. We willen van mensen uit eigen streek onze vertegenwoordigers maken. Verkiezingen gaan niet over populariteit maar over betrokkenheid en vertegenwoordiging.
Kiesdrempel
De Vlaamse regels over politieke partijen met hun kiesdrempel en hun eenzijdige staatsfinanciering druisen in tegen de rechtspraak van het Europees Hof voor de Rechten van de Mens in Straatsburg. Ze geven de gevestigde partijen te veel macht, vervalsen de concurrentie tussen partijen omdat kleine partijen en partijen met een afwijkende mening het te moeilijk krijgen. Ze hollen daarmee de macht van de kiezer uit. Om vernieuwing te stimuleren moet de verkiezingsdrempel verdwijnen. Er is geen enkele reden voor deze maatregel, tenzij het bestendigen van de macht in bestaande partijen. Nieuwe ideeën moeten gemakkelijker een weg vinden naar de gemeenteraad, de provincieraad en het parlement.
Stemplicht of stemrecht?
Voor een democratie is het van belang dat zoveel mogelijk mensen meedoen: insluiting is het devies, niet uitsluiting. Oftewel: een democratie vaart wel bij een hoge mate van participatie. En dat blijkt niet altijd even eenvoudig. Een democratie is gebaat bij een hoge opkomst, maar die verschilt per land. Ongeveer een kwart van de stemgerechtigden gaat niet naar de stembus, omdat zij bijvoorbeeld geen vertrouwen hebben in democratische processen of zich totaal niet voor politiek interesseren. Democratie moet zichzelf voortdurend onderhouden – en dat vraagt inzet van kiezers en gekozenen.
Burgers hebben heel veel rechten maar weinig plichten in onze maatschappij; belastingen betalen en stemmen zijn de 2 belangrijkste plichten. Stemplicht is een democratische burgerplicht: de kiezer engageert zich om zijn stem te geven, de politieker engageert zich om rekening te houden met de wensen van de kiezers. Wie niet stemt zou zijn burgerrechten moeten verliezen. Rechten eisen maar plichten vergeten is niet OK.
Niet-Belgen die hier 5 jaar verblijven krijgen alle burgerrechten. Ze moeten dus ook verplicht worden om te stemmen (zij maken deel uit van de samenleving).
Niet-stemmers moeten een boete van 1000 € krijgen. Om de rechtbank te ontlasten kan dit gebeuren door de Belastingdienst. Misschien kunnen we dit invoeren voor alle boetes. Het innen hiervan wordt dan een taak van de belastingdienst. Voordeel hiervan is dat er maar één instantie is die voor het innen zorgt.
De verkiezingskoorts is permanent geworden
Een hysterie is ontstaan bij de media, sociale media en politieke partijen, waardoor verkiezingskoorts permanent geworden is. Dat heeft ernstige gevolgen voor de democratie; de efficiëntie lijdt onder de electorale calculus, de legitimiteit lijdt onder de permanente profileringsdrang (met welke kreten scoor ik het beste).
Het ontwikkelen van een lange-termijn visie en het algemeen belang moeten het telkens weer afleggen tegen de korte termijn en het partijbelang. Om te vermijden dat we in continue verkiezingsmodus acteren, houden we maar 1 verkiezing om de vijf jaar, op drie niveaus (Gemeentelijk, Provinciaal en Europees). De kieskring is de gemeente voor de gemeenteverkiezing en de provincie voor de Provinciale en de Europese verkiezingen. Geen gewestelijke, federale of Europese kieskringen, want die versterken het gevoel van afstand tussen de burgers en hun vertegenwoordigers.
Verkiezingsbeloften
Op 13 september 2013 zegt Bart Eeckhout in De Morgen het volgende:
“Van de hypothecaire aftrek tot de wachtlijsten in de kinderopvang, de hervorming van de kinderbijslag en de lastenverlaging voor bedrijven … Al die interessante voorstellen hebben één zaak gemeen, ze kosten handenvol geld.”
“Het vermenigvuldigen van budgettair onhoudbare beloftes is dodelijk voor het vertrouwen in de politiek”
“Het zou wenselijk zijn dat partijen in verkiezingstijd gedwongen worden om de financiële haalbaarheid van hun voorstellen aan te tonen. Een wetsvoorstel om partijprogramma’s, naar Nederlands model, te laten becijferen door het Planbureau ligt vast nog ergens stof te vergaren. Dit lijkt een goed moment om het nog eens op te diepen.”
Hier kan ik niet veel aan toevoegen. Het omschrijft perfect het probleem en de oplossing. Wel zou ik er nog aan toevoegen dat dit voor elk wetsvoorstel moet gedaan worden, dus ook buiten verkiezingstijd. Een burger gaat toch geen huis kopen, zonder te weten of hij het wel kan betalen. Waarom mogen politiekers dan smossen met ons geld, ook al zijn het soms voorstellen die door een deel van de burgers op gejuich onthaald worden (tenminste bij de bevoorrechten van het voorstel). Het Planbureau moet de invloed op het budget bepalen en de financiële haalbaarheid. Partijprogramma’s moeten volledig gepubliceerd worden en beschikbaar voor iedereen. Hierin moeten alle standpunten van de partij worden opgenomen.
Kieslijsten
In een representatieve democratie geven burgers een mandaat aan één persoon, waarvan ze vinden dat die hen mag vertegenwoordigen. De persoon is belangrijk, niet de partij. Natuurlijk staat die persoon op de lijst van een partij, omdat hij vind dat de gedachten van die partij het dichts aanleunen bij zijn ideeën. Daarom moet de kopstem afgeschaft worden, want we kiezen voor personen die ons vertegenwoordigen. De persoon is verkozen, niet de partij.
Elke verkiezing weer ontstaat er bij de partijen een gevecht voor een goede plek (verkiesbare plek) op de verkiezingslijsten. Daarom moeten de kieslijsten alfabetisch opgemaakt worden met evenveel vrouwen als mannen op de lijst.
Om burgers een kans te geven om zich verkiesbaar te stellen zonder bij een partij te horen, moet er op elke kieslijst ook een ‘lijst’ Onafhankelijken zijn. Die lijst kan gevuld worden met vrijwilligers, mensen die politieke verantwoordelijkheid willen opnemen, maar die zich niet kunnen vinden in de bestaande partijen. Iedere vrijwilliger die op die lijst wil komen moet 50 handtekeningen verzamelen. Ook lokale of kleine partijen kunnen op deze lijst komen.
Dikwijls zien we dat politiekers verhuizen om als stemmenkanon te dienen voor de partij. Omdat dit meestal parlementsleden zijn is het onvermijdelijk dat de persoon die we verkiezen deze opdracht niet zal uitoefenen en vervanging zoekt. Dit is een laakbare praktijk en moet afgeschaft worden. Wie verkozen is moet zijn mandaat aannemen. Een door de kiezer gegeven mandaat moet worden uitgedaan tot de laatste dag op het niveau dat hij gekozen is, dus geen cumuls. Je kunt geen mandaat van de kiezer stopzetten, tenzij door te sterven, onbekwaam te worden of te emigreren. Wie voortijdig stopt kan niet vervangen worden door een ander lid van de partij.
Wie is er dan verkozen?
De kandidaten zijn verkozen in dalende volgorde van het aantal behaalde stemmen. Hierdoor wordt de lijststem afgeschaft (geen discussies meer rond de lijstvorming). Om gendergelijkheid in de politiek te bereiken stellen we voor dat er evenveel vrouwen als mannen een mandaat krijgen (enkel bij een oneven aantal zetels mag er één meer zijn van één van de geslachten). Dit wordt een hele uitdaging voor de partijen.
Wie is verkozen voor de Gemeente: diegenen die het hoogste aantal stemmen heeft wordt burgemeester. Volgens de grootte van de gemeenten worden de schepenen ook vastgelegd volgens het aantal voorkeurstemmen en de gendergelijkheid. Dit is een indirecte manier om de burgemeester en zijn schepenen rechtstreeks te verkiezen. Het mag duidelijk zijn dat de burgemeester en zijn schepenen hierdoor niet allemaal van dezelfde partij zijn. Het is toch wel de bedoeling dat de verkozenen er zijn voor de bevolking en niet voor de partij. De burgemeester en de schepenen maken geen deel uit van de gemeenteraad. Zij zijn de uitvoerende macht en de gemeenteraad is de wetgevende macht. Zij geven leiding aan de verschillende diensten van de gemeente.
Op Provincie-niveau (=kieskring) wordt de gouverneur niet langer benoemd maar verkozen zoals de burgemeester, met het meeste aantal voorkeurstemmen. De gouverneur stelt zelf zijn kabinet (bestuursploeg) samen, dat uiteraard moet goedgekeurd worden door de stadsgewest-raad. De bestuursploeg maakt geen deel uit van de raad. Zij zijn de uitvoerende macht en besturen de diensten.
Om burgers een kans te geven om zich verkiesbaar te stellen zonder bij een partij te horen, moet er op elke kieslijst ook een ‘lijst Onafhankelijken’ zijn. Die lijst kan gevuld worden met vrijwilligers, mensen die politieke verantwoordelijkheid willen opnemen, maar die zich niet kunnen vinden in de bestaande partijen. Iedere vrijwilliger die op die lijst wil komen moet 50 handtekeningen verzamelen.
Blanco stemmen = lege zetels
“Blanco stemmen” moet nuttig worden; Blanco stemmen moeten een echte functie krijgen. Een kiezer die blanco stemt wil hiermee aangeven dat er niemand is waarin hij voldoende vertrouwen heeft om hem te vertegenwoordigen. Daarom moeten blanco stemmen aanzien worden als verkozenen. Blanco stemmen worden vertegenwoordigd door lege stoelen in parlement, provincie- of gemeenteraad. Bij stemmingen worden deze blanco stemmers aanzien als onthoudingen.