Wat is een multiculturele samenleving ?
Van een multiculturele samenleving is sprake als in een land diverse groepen met verschillende culturen met elkaar samenleven. Een multiculturele samenleving bevat veel verschillende etnische groepen. Een etnische groep ziet zichzelf als een aparte groep binnen een land. Op basis van hun etniciteit wordt dat door anderen ook zo gezien. Een multiculturele samenleving is dus een maatschappij waarin verschillende ethnische groepen (soms met hun eigen godsdienst) samenleven of naast elkaar leven. Want zowel migranten als allochtonen hebben een verschillend beeld van dat samenleven. Hoe ver moet men gaan in samenleven? En dan komt de discussie over integratie en over godsdienst (vooral als het over de islam gaat). Is het mogelijk om een echte SAMEN-leving te maken met mensen van verschillende culturen en godsdiensten?
“ Hoe homogener (religieus, taalkundig, etnocultureel, etc.) een samenleving, hoe groter het vertrouwen in mekaar. Hoe heterogener, hoe sterker het vertrouwen afneemt. Anders gezegd, hoe meer migratie, hoe meer diversiteit, hoe meer criminaliteit en onderling wantrouwen.”
Prof. dr. Robert Putnam, Amerikaanse politicoloog (Harvard)
Hoe wordt een samenleving gemaakt?
Mensen zijn sociale wezens. Dat wil zeggen dat we ons in groepsverband organiseren. De identiteit van ieder mens wordt gevormd door zijn drijfveren:
° hoe we onszelf zien en hoe we voor onszelf zorgen, hoe we overleven als individu
° hoe we ons gedragen in het gezin en de familie waartoe we behoren
° hoe we ons gedragen als groepen in de samenleving
° hoe we ons gedragen in onze relatie met andere volkeren
° hoe we zoeken naar zingeving door een godsdienst of door het ontbreken ervan
Mensen zijn op zoek naar een beter, een veiliger, een rechtvaardiger leven. In die zoektocht komen ze regelmatig in conflict met anderen, die over de dingen van het leven een andere opvatting hebben.
In eenvoudige samenlevingen is het de stam die zorgt voor de veiligheid en het overleven van de mensen van de stam. In onze westerse samenlevingen is het veel complexer. de afstand van elk lid tot de primaire behoeft van veiligheid en overleven wordt groter. Als de basisbehoeften voldaan zijn (ook daar is nog wat werk) gaan mensen op zoek naar sociale acceptatie; vriendschap, erbij horen, of het nu bij de familie is of bij vrienden. Voetbalsupporters kleden zich zodat duidelijk wordt tot welke ploeg ze behoren; door hun kleding en de slogans die ze gebruiken, worden ze een beetje familie van elkaar. Ze behoren tot dezelfde groep en dat maakt sociale acceptatie zoveel gemakkelijker.
Daarom is het zo moeilijk om een multiculturele samenleving te laten slagen. Sociale acceptatie wordt heel moeilijk, als twee groepen (inwoners van een land en migranten) er totaal verschillende wereldbeelden op na houden. Verwachten we van de nieuwe inwoners dat ze ons beeld overnemen? Moeten zij zich aanpassen aan ons, want ze zijn naar hier gekomen voor een “beter leven”, een leven zoals het onze? Doordat deze nieuwe inwoners zich dikwijls vestigen in dezelfde wijk, waar ze een sfeer creëren die een gelijkenis vertoond met hun eigen vroegere wereld, maken ze sociale acceptatie door de oorspronkelijke bewoners moeilijker.
Het is duidelijk dat we hier over een echt probleem kunnen spreken. Het beperkt zich echt niet tot een discussie tussen zogenaamde racisten aan de ene kant (soms ook aangeduid als nationalisten) en verdedigers van gelijke rechten aan de andere kant (ook wel omschreven als progressieven):
Etnoloog Frank Salter, onderzoeker van het Max Planck Instituut, bewees in een studie dat gemeenschappen die gelijker van samenstelling zijn, bereid zijn veel meer en altruïstischer te investeren in elkaar dan etnisch verdeelde gemeenschappen.
Volgens Paul Scheffer is het niet zinvol om met een beschuldigende vinger richting migranten, dan wel autochtonen te wijzen. Ook in de ervaringen van autochtonen heeft hij zich verdiept. “Je zult maar meemaken dat je buurt in tien jaar tijd helemaal qua samenstelling verandert, de sportclub waar je naartoe gaat, dat er een moskee in je buurt verrijst. Mensen hebben met een razendsnelle verandering te maken. Dat roept ook onzekerheden op. Conflicten horen erbij.”
Verder lezen: