“Twintig jaar lang preekte ik tegen de studenten van Princeton dat het referendum en het volksinitiatief nonsens waren. Sindsdien heb ik mij erin verdiept en nu wil ik mijn excuses aanbieden aan deze studenten. Directe democratie is de waakhond van de democratie. Het neemt macht uit de handen van de bazen en geeft het in de handen van de burgers.”
Woodrow Wilson, Amerikaans staatsman en 28ste president 1856-1924
Met petities, referenda en schervengericht kunnen we de democratie een beetje terug herstellen, de macht van de partijen verminderen en de beslissingen een beetje terugbrengen naar de burger. De kloof met de burger kan daardoor verkleind worden omdat er opnieuw een dialoog ontstaat tussen de politici en de burgers. Referenda kunnen zorgen voor meer mondige, beter geïnformeerde en geëngageerde Burgers. En ja, het zal wel moeten geleerd worden en burgers zullen ook verkeerde beslissingen nemen (dat is geen privilege voor politici). In Zwitserland hebben ze al eeuwen ervaring met deze vorm van participatie en daar werkt het. Waarom zouden wij het niet proberen?
Petitie: om dingen op agenda te plaatsen
Burgers kunnen via een petitie punten op de agenda plaatsen of een voorstel tot wetswijzing toevoegen. En dit zowel voor de gemeente als voor provincie of federaal. Ook Europees zou dit mogelijk moeten zijn.
Omdat iedere Belg over een eID beschikt, kan gedacht worden aan een website om de voorstellen digitaal in te dienen en elektronisch te ondertekenen. Om geldig te zijn moet een petitie door 5 % van de burgers getekend worden.
De ontvankelijkheid van een petitie wordt bepaald door de Agendaraad of Agenda Council. Het is uiteraard logisch dat elk voorstel in overeenstemming moet zijn met de mensenrechten en de fundamentele vrijheden. De indiener wordt dan ook gehoord in de bevoegde Parlementaire Commissie.
Bindend referendum op volksinitiatief
We komen opnieuw stap dichter bij een echte democratie. De macht verschuift opnieuw van de uitgebouwde politieke partijen naar de burger. De kloof tussen politiek en burger wordt eindelijk terug kleiner, want er wordt opnieuw een voortdurende dialoog ingesteld. Referenda zorgen voor meer mondige, beter geïnformeerde en geëngageerde burgers. En dus ook onrechtstreeks voor een democratie van betere kwaliteit. Er komt een leerproces op gang. Burgers zullen uiteraard ook slechte beslissingen nemen. Maar het verband tussen hun keuzes en de uitkomst van die keuzes wordt duidelijker.
Om een referendum te verkrijgen moet 5 % van de bevolking (electronisch?) verzoeken om een petitie. Het referendum moet dan binnen de maand georganiseerd worden. Dit is alleen mogelijk wanneer dit electronisch kan gebeuren. Het referendum wordt bindend bij een ‘gulden meerderheid’ en een deelname van minstens 50 % van de bevolking. Een besluit van het parlement kan hierdoor terug gedraaid worden. Kan op elk niveau gebruikt worden; gemeente, provincie en federaal. Later liefst ook Europees.
Politiek referendum
Door het systeem van regeringsmeerderheden, ontstaat dikwijls het gevoel dat de burger, maar ook de politieker in de oppositie niets te zeggen heeft. Discussies in het parlement hebben dan ook geen enkele zin. Ze dienen alleen maar als toneel: zo geven de partijen de burger de indruk dat er hard gewerkt wordt. Het dient vooral voor de profilering van de partijen.
Om dit een beetje te verminderen hebben we het bindend politiek referendum. Dat is een stemming door alle verkozen mandatarissen, op alle niveaus. Hoe kan dit verkregen worden? Wanneer een gulden minderheid (38,2 %) van de parlementairen een petitie tekenen met een vraag voor een bindend politiek referendum over een bepaald onderwerp of wetsvoorstel. Alle verkozen mandatarissen ontvangen electronisch de argumentatie van alle partijen EN van de indieners van de petitie. Daarna kunnen alle verkozen mandatarissen (in België ongeveer 14000 mandatarissen) stemmen op de voorgestelde wet. Om dit mogelijk te maken dient een app ontworpen te worden, want dit dient om praktische redenen electronisch uitgevoerd worden.
Schervengericht
Schervengericht was in de Atheense democratie een stemprocedure in de Ekklèsia (Volksvergadering) om politieke leiders die men te machtig vond voor tien jaar te verbannen. Een politieke leider of regering moet kunnen weggestemd worden door de ‘soeverein’ of de burgers door middel van een bindend referendum. Aangezien dit een heel drastische maatregel is, moeten we hiermee heel voorzichtig zijn. Daarom voorzien we een bindend referendum met een opkomst van minimum 70 % en een gulden meerderheid.