Federalisme, machtsdeling en directe democratie laten een veelheid aan actoren deelnemen aan het politieke proces. In tegenstelling tot de parlementaire democratie, die de meeste macht concentreert in de meerderheid van het parlement en zijn uitvoerende macht, vinden we vier verschillende arena’s waar de besluitvorming plaatsvindt, waarin één bepaalde actor een leidende rol speelt: dit zijn de Federale Raad, de groepen, het parlement, het volk en de federale administratie. Enerzijds kost besluitvorming door onderhandeling en compromissen meer tijd en laat het minder innovatie toe dan besluiten bij gewone meerderheid. Anderzijds worden politieke beslissingen ook aanvaard door de politieke en maatschappelijke minderheden. Dit zorgt voor politieke stabiliteit, eenheid en integratie.
De Federale Raad in het besluitvormingsproces
De belangrijkste functie van de Federale Raad is de aansturing van het hele politieke proces. Door het startsein te geven voor de meeste formele besluitvormingsstappen, prioriteiten te stellen in inhoud en tijd, heeft de Federale Raad een substantiële invloed op de politieke agenda. Het beschikt over alle professionele middelen van de administratie, waardoor het zijn eigen beleidsprojecten kan voorbereiden. Het politieke leiderschap van de Federale Raad is echter beperkt om twee belangrijke redenen: ten eerste is de consensus in de regering van alle partijen beperkt. Ten tweede is het parlement niet verplicht de regering te steunen omdat er geen vertrouwensstemming is. Daarom kan het altijd de voorstellen van de Federale Raad afwijzen. In het buitenlands beleid staat echter de positie van de Federale Raad voorop: de Federale Raad leidt de werkzaamheden van de internationale diplomatie, terwijl het parlement zich beperkt tot het aanvaarden of verwerpen van internationale verdragen als geheel.
Belangengroepen in het besluitvormingsproces
De belangrijkste arena van invloed van belangengroepen (verenigingen, NGO’s, milieuorganisaties) is de pre-parlementaire procedure, die na de Tweede Wereldoorlog institutioneel werd geformaliseerd. Ze hebben meer invloed dan lobbywerk voorafgaand aan het parlement in andere landen. De hoge onderhandelingsmacht van belangengroepen ligt in het feit dat ze de referendum-dreiging als pion kunnen gebruiken. Bovendien spelen belangengroepen een belangrijke rol in “semi-private” of “para-state” arrangementen. Sociaal partnerschap tussen arbeid en kapitaal, of publiek-private partnerschappen, speelden ooit een overheersende rol bij het ontwerpen en uitvoeren van economisch en sociaal beleid en zijn nog steeds belangrijk. De pre-parlementaire procedure, soms voorafgegaan door beraadslagingen van commissies van deskundigen, dient om de groepsbelangen te integreren, om zo de kans op een toekomstig referendum te verkleinen.
Het parlement in het besluitvormingsproces
De belangrijkste functie van het parlement is het maken van wetten. Naast het bepalen van de begroting beschikt het over vele instrumenten om nieuwe projecten te verplaatsen, de agenda in de binnenlandse politiek te beïnvloeden en toezicht te houden op het bestuur. Zijn handelingsvrijheid wordt echter beperkt door directe democratie, door de belangengroepen die ingrijpen in het pre-parlementaire proces, en door de Federale Raad en zijn administratie die de agenda van het buitenlands beleid grotendeels beheersen.
De mensen in het besluitvormingsproces
Het volk grijpt op twee manieren in. Ten eerste kunnen ze met behulp van het referendum projecten van de politieke elites verslaan. Als het project daarentegen door het volk wordt aanvaard, heeft het wetsvoorstel de hoge legitimatie van democratisch zelfbestuur. Ten tweede kan het volk via het volksinitiatief grondwetswijzigingen voorstellen, een manier om zaken op de politieke agenda te krijgen die door regering en parlement zijn verwaarloosd of verworpen.
De federale administratie in het besluitvormingsproces
Met de groei van de sociale en economische activiteiten van de centrale overheid na de Tweede Wereldoorlog heeft de federale overheid om twee redenen meer politieke invloed gekregen.
° Ten eerste heeft het zijn eigen experts, die vaak het pre-parlementaire proces leiden.
° Ten tweede heeft het alle feedback-kennis van de uitvoering, die vaak voorstellen voor wetshervormingen stimuleert. Het bestuur speelt een belangrijke rol bij het definiëren van probleemoplossing en bij het behartigen van de eigen belangen.