In een interview aan ‘Het Nieuwsblad’ wil senaatsvoorzitter Stephanie D’Hose (Open VLD) de Senaat als politieke instelling ontmantelen. De Senaat is duur, zeker voor het aantal beperkte bevoegdheden dat de instelling nog maar heeft. De Senaat werd door het Vlinderakkoord in 2011 fors beperkt in zijn bevoegdheden. Enkel inzake grondwetswijzigingen, wetten rond de staatsstructuur en belangenconflicten tussen de deelstaten mag het orgaan ingrijpen. De instelling lijkt dan ook te weinig bij te dragen aan de binnenlandse rechtsstaat.
Dat er iets moet gebeuren is duidelijk. Maar is afschaffen de beste oplossing of moeten we zoeken naar een zinvolle hervorming. En hoe zal die er uitzien? Moeten we een tweekamersysteem behouden? Welke oplossing is in het voordeel van de democratie?
Waarom de senaat een zege kan zijn voor de democratie.
Die zesde staatshervorming heeft van de Senaat een niet-verkozen parlement gemaakt met zeer beperkte bevoegdheden. De senaat was vroeger een beetje een stabilisator van het beleid van regering en parlement. De partijen besloten om deze controle af te schaffen omdat ze niet graag pottekijkers hebben. Door de senaat anders te organiseren kan er een lichte en democratische controle komen op het werk van de partijen en hun verkozenen in het parlement. Het moet in ieder geval een verbetering van de democratie worden.
Taken herzien
- De senaat moet een andere en duidelijke functie krijgen.
- De Senaat is, samen met de Kamer, ten volle bevoegd voor de grondwet en staatsstructuur en het kiessysteem
- Controle op wetten: wetten moeten niet allemaal ook goedgekeurd worden door de senaat, maar wel blijft er een mogelijkheid om wetten voor herziening vatbaar te verklaren. De senaat creëert een systeem dat burgers toelaat om zich te verzetten tegen een wet. Wanneer er 100.000 inwoners een petitie tekenen georganiseerd door de senaat, dan moet de senaat een tweede lezing houden van de desbetreffende wet en eventueel de wet terugsturen naar het parlement voor herziening.
- Controle en wetgeving over financiering van de staat maar ook de financiering van politieke partijen. En controle op de kosten van het parlement en de kabinetten.
- Benoemingen in rechtscolleges: de Senaat neemt deel aan een aantal benoemingen in hoge rechtscolleges (Grondwettelijk Hof, Raad van State, Hoge Raad voor de Justitie).
- De Senaat bemiddelt in eventuele belangenconflicten tussen de verschillende parlementen van het land.
Samenstelling herzien
Belangrijk bij het behoud van de senaat is dat ze de mogelijkheid biedt om in de beide kamers met verschillende vormen van representatie te werken. Dus geen rechtstreekse verkiezing maar ook geen aanduiding door de partijen. De senaat moet onafhankelijk zijn van het parlement en de regering.
“In de lokale politiek is ideologie zo goed als onbestaande. Het gaat er om betrokkenheid, en samen problemen oplossen. Zo kunnen lokale besturen een dam opwerpen tegen antidemocratische krachten.”
Gwendolyn Rutten, Burgemeester van Aarschot en oud-partijvoorzitter Open VLD.
De leden van de senaat worden geloot uit alle verkozen mandatarissen van het laagste niveau (gemeente). Door te kiezen voor loting krijgen we een meer representatieve afspiegeling van de maatschappij en vooral van politici die dichter bij de bevolking staan. Deze loting zal jaarlijks plaatsvinden: het eerste jaar worden alle 185 senatoren geloot, daarna wordt elk jaar 20 % van de leden vervangen. Op deze manier is er een continue vernieuwing van de leden, maar met behoud van continuïteit.
Om maximale democratie te bereiken wordt het aantal leden terug verhoogd tot 185 senatoren. Het aantal verminderen is in het voordeel van de partijvoorzitters die daardoor minder senatoren moeten overtuigen, wat niet de bedoeling is.
Om maximale onafhankelijkheid te bereiken zijn de stemmingen in de senaat geheim. Wie niet akkoord is met zijn partijvoorzitter kan dan toch zijn stem laten gelden.
Werkwijze herzien
- Nieuwe taken betekent ook nieuwe werkwijzen:
- Alle beslissingen van de senaat moeten gebeuren met een gulden meerderheid (61,8 %) behalve voor grondwetswijzigingen waar een 2/3de meerderheid vereist is. De stemmingen moeten gebeuren in een geheime stemming.
- De loting moet op een ander moment dan de parlementaire verkiezing. De gemeentelijke verkiezingen moeten gebeuren op een ander tijdstip dan de parlementaire verkiezingen en de loting van senatoren zal dan ook op een ander moment gebeuren.
- Uiteraard krijgen ze niet langer de vergoeding van een senator, maar een vergoeding naar prestaties, voor aanwezigheid op de zittingen.
- Ook het aantal werkuren is beperkt omdat hun taak veranderd is, ervoor zorgen dat de burger gehoord wordt. Vrijdag zou mooi zijn als senaatsdag.
- Er zijn uiteraard geen fractiekosten aangezien er geen fracties mogen ontstaan
- Personeel wordt beperkt tot een klein kabinet voor de senaatsvoorzitter, die gekozen wordt door het parlement met een gulden meerderheid