Lucas vindt dat de sociale zekerheid te ingewikkeld is !
#Goed Bestuur vraagt om een vereenvoudiging van de sociale zekerheid waarbij mensen niet ondergebracht worden in veel te veel verschillende statuten.
“België is een land met een complexe staatsstructuur. Het is als een lasagne, met veel bestuurlijke lagen. Op elk van die lagen zijn politici, partijen, vakbonden, middenveld-organisaties en administraties actief. Allemaal met een eigen visie. Vaak matchen die niet. Willen we op vlak van armoede vooruit geraken, dan moeten we ingrijpen in de arbeidsmarkt en de sociale zekerheid. Maar de sociale partners bewegen niet. Niemand gaat aan de onderhandelingstafel zitten om de sociale zekerheid te hertekenen ten voordele van mensen die in armoede leven. Werkgevers en werknemers zijn vooral bezig met het bedienen van de eigen achterban. Ik zie het daar niet gebeuren.”
Ive Marx, hoogleraar aan de Universiteit Antwerpen
Hoe is het nu?
Een complex probleem is onze sociale zekerheid, die voortdurend met tekorten functioneert, maar die vooral veel te complex voor de mensen is, al was het maar om te weten waarvoor ze in aanmerking komen. Daarenboven worden mensen in hokjes geplaatst, wat zeker niet goed is voor de betrokkenen. Iedereen heeft recht op respect en waardigheid, maar ook op een zekerheid om veilig te kunnen leven en te beschikken over de basis: voeding, kleding en een woning. In Maslow’s piramide zijn dit de onderste twee niveau’s lichamelijke behoeften, veiligheid en zekerheid.
Hoe werkt de sociale zekerheid eigenlijk?
De sociale zekerheid werkt als een soort systeem van inkomensverdeling. De overheid int bijdragen die worden ingehouden op het loon van wie werkt. Ze herverdeelt dat geld aan wie vandaag op pensioen is, ziek is of werkloos. Het systeem berust op twee basisprincipes, dat van solidariteit en dat van verzekering.
Veel mensen hebben tegenwoordig een probleem met het feit dat immigranten zo maar aanspraak kunnen maken op de sociale zekerheid en ze vinden dat onrechtvaardig en oneerlijk. En ze hebben gelijk want het systeem berust op solidariteit en verzekering, het herverdeelt het geld dat geïnd wordt bij de deelnemers van het systeem en dat zijn de werkende landgenoten.
De solidariteit houdt in dat de inkomsten in een gemeenschappelijke kas gaan en vervolgens besteed in functie van de behoeften. Sommigen trekken er minder uit terug dan ze erin gestopt hebben, anderen dan weer meer. De eerste vorm van solidariteit gaat uit van de collectieve zorg voor wie omwille van ziekte, ongeval, werkverlies of ouderdom het meest behoefte hebben aan ondersteuning en een inkomen. De tweede vorm is de solidariteit die ontstaat tussen de verschillende generaties. Een gedeelte van het loon (de bijdragen voor de sociale zekerheid) van wie vandaag werkt, wordt niet verdeeld als direct loon, maar toegekend bij wijze van pensioen aan de voorgaande generatie. Ten slotte bestaat er ook nog een vorm van verticale solidariteit. Je draagt niet bij in verhouding tot het risico dat je loopt, maar in verhouding tot het bedrag dat je verdient.
Daarnaast speelt bij de uitkeringen het verzekeringsprincipe. Wie recht heeft op een uitkering, ontvangt een inkomen in verhouding met het loon dat hij of zij moet ontberen. Op die manier verzekeren we in zekere mate het behoud van het levensniveau.
#Goed Bestuur vraagt de volgende verandering
Omdat het nagenoeg onmogelijk is om echte veranderingen aan te brengen aan het sociale zekerheidssysteem, moeten we ons beperken tot wat kleine aanpassingen. We moeten vooral trachten om het systeem iets eenvoudiger en doorzichtiger te maken en de kosten lichtjes te verlagen door administratieve vereenvoudigingen.
Dit is beslist de eerste belangrijke stap: het afstappen van het gezin als fiscale eenheid. Om het huidig systeem betaalbaar te houden moeten we naar 80 % tewerkstelling. We gaan er dus van uit dat meerdere personen binnen een gezin werken. Dit wil zeggen dat er niet langer een gezinsinkomen is, de lonen worden niet langer samengevoegd door de belastingen. Iedereen bouwt zijn eigen inkomen op en werkt voor zijn eigen pensioen.
Enkele mogelijke vereenvoudigingen
- Werkloosheidsuitkering is in België onbeperkt. We kunnen dit behouden, maar na 1 jaar gaat men naar fulltime opleiding of halftijds werken voor de gemeenschap via het participatieloon. Gelijktijdig moet er een groots opleidingsprogramma komen voor al die werklozen zonder enige kwalificatie. Geef deze mensen kansen om deel te nemen.
- Er moet een eengemaakt statuut komen voor alle categorieën; arbeiders, bedienden, ambtenaren en zelfstandigen. Dit moet niet onmiddellijk volledig uitgevoerd worden, maar men moet er meteen aan beginnen. Zo zou men kunnen kiezen om een nieuw statuut te maken enkel voor mensen geboren na 1990, de jeugd dus. En betrek ze aub in de creatie van een nieuw statuut dat voor iedereen geldig zal worden. De voordelen van de huidige statuten kan behouden blijven voor mensen geboren voor 1990. Op die manier moet er niet geraakt worden aan de huidige voordelen. Voorwaarden kunnen wel verschillen per sector, maar moeten altijd eenheidsstatuten zijn.
- Het uitdoven van het zelfstandigen statuut; op termijn moeten zelfstandigen ook tot hetzelfde eenheidsstatuut behoren. Dat zou kunnen door zaakvoerders de mogelijkheid te bieden om als een gewone medewerker betaald te worden indien hij al zijn inkomsten via een sociaal secretariaat uitbetaald worden, maar exclusief uitbetaling winsten. De winstuitkering mag niet hoger zijn dan 1/13de van zijn jaarloon, met de rest van de winst wordt het kapitaal verhoogd. En voorlopig is dit een vrijwillige beslissing van de zaakvoerder, maar als hij kiest voor het werknemersstatuut moet hij het volhouden. Voor nieuwe vennootschappen wordt dit het enige statuut.
- 13 keer loon; Waarom zouden we loon en pensioen niet 12 maar 13 keer uitbetalen, dus elke vier weken. Daarvoor zouden alle elementen zoals vakantiegeld, dertiende maand, enzoverder samengeteld worden en gedeeld door dertien. Geen vakantiekassen meer, geen problemen bij ontslag over vakantiegeld en dertiende maand want alles is al betaald. Wat een administratieve vereenvoudiging.
Daar bovenop zou je dan de mogelijkheid moeten openhouden om een winstdeelname uit te keren waarop enkel belastingen verschuldigd zijn.
Ziekteverzekering
Het is evident dat de ziekteverzekering uit de sociale zekerheid moet gehaald worden, want dat is een mensenrecht en dus afdwingbaar voor iedereen. Het moet er zijn voor iedereen, ook voor wie niet werkt.
Simplify
Geef de ziekteverzekering een eigen budget. Er zou moeten gestopt worden om uit de grote pot te graaien maar de ziekteverzekering (de minister van volksgezondheid) moet verantwoordelijkheid nemen en de eigen rekeningen betalen. Om eigen inkomsten te creëren zou de ziekteverzekering de accijnzen op alcohol, sigaretten en benzine kunnen toegewezen krijgen. Eventueel kan de suikertaks hier nog aan toegevoegd worden.Naast deze accijnzen zou de ziekteverzekering (in de basis uitgebreid met hospitaalplan voor iedereen) aangevuld worden voor verplichte bijdrage van alle deelnemers.
Index
Allereerst moeten we bepalen wat de echte basisbehoeften zijn. Die basisbehoeften moeten allemaal opgenomen worden in de welvaartsbehoud-index. De automatische indexaanpassingen blijven behouden maar worden maar één keer per jaar op 1 Januari aangepast.
Het indexeren gebeurt niet langer als percentage op het volledige loon, maar op het laagste loon, het minimum basis-inkomen.
Andere Mogelijke verbeteringen
Bij sociale verkiezingen moet er een mogelijkheid zijn voor onafhankelijken of voor een niet erkende vakbond om deel te nemen aan de verkiezingen. Een onafhankelijke kan toch ook de belangen van het personeel van het desbetreffende bedrijf verdedigen. Waarom hebben alleen de drie erkende vakbonden dit voorrecht? Hieruit kan alleen maar arrogantie (zij zijn de enige die weten wat goed is voor de mensen) ontstaan en immobilisme.
De hulpkas voor werkloosheidsuitkeringen, die beheerd wordt door de erkende vakbonden, moet afschaft worden en ondergebracht worden bij de VDAB die naast het begeleiden naar een nieuwe job, ook de uitbetaling van de werkloosheidsvergoeding kan uitvoeren.
Uitbetaling van werkloosheidsuitkering door de vakbond wordt beperkt tot 1 jaar waarin geen prestaties worden geleverd. Daarna gaat de uitbetaling gebeuren door de Sociale dienst van de gemeente die ook voorziet in fulltime opleidingen.
De groep van 10 moet herzien worden. In dit overleg staan de werkgevers, die zo weinig mogelijk willen betalen, tegenover de vakbonden die zoveel mogelijk geld willen. Hierbij wordt er gepraat tot er een akkoord is, ook al past dit niet in een bredere maatschappelijke visie. Uiteindelijk betaalt dikwijls een andere partij de rekening, namelijk de staat. Daarom moet de regering deel uitmaken van de groep van 10. Deze moet aangevuld worden met de Minister van Arbeid en Sociale zaken en de Minister van Financiën. Het wordt dus de groep van 12.
Geef de vakbonden rechtspersoonlijkheid: De vakbonden zijn in ons land zowat de enigen die geen rechtspersoonlijkheid hebben en dus ook niet voor de rechtbank ter verantwoording kunnen worden geroepen. En dat ze hun boekhouding niet moet vrijgeven is ook al uitzonderlijk. Er is geen enkele democratische controle op hun werking, terwijl ze met veel geld van de staat werken. Van de Koning wordt verwacht dat hij elke cent van de miljoenen die hij krijgt verantwoordt, maar van de vakbonden die miljarden van de staat beheren vraagt men dat niet. Heel merkwaardig, hé.
“In België is het middenveld voor 70% gesubsidieerd, en dus niet zelfredzaam zoals in andere landen. De innige verhoudingen van de zuilen met de overheid bewijzen nog steeds hoe etatistisch de basis is waarvan ons land vertrok. Dit patroon wordt doorgetrokken in de subsidies.”
Van de Cloot, Belgisch econoom, columnist en hoofdeconoom van de denktank Itinera Institute
Volgende venster op de politiek;