Rol van gemeenteraad is zo goed als uitgehold ???
Almaar meer gemeenteraadsleden stoppen: van de 7.398 Vlaamse gemeenteraadsleden zijn er tijdens deze bestuursperiode al 1.172 gestopt.
De afstand tussen de hoogste en de laagste regionen wordt zo groot dat er onverschilligheid groeit aan de top en gelatenheid aan de onderkant.
Laat ons eens proberen om de puzzelstukjes terug op orde te krijgen.
Iedereen weet het maar niemand doet er wat aan. De particratie heeft ook op gemeentelijk vlak voor een uitholling van de democratische rechten gezorgd. De partijen zoeken, soms zelfs voor de verkiezingen, naar een bestuursmeerderheid om daarna wat tussen de partijen beslist is, uit te voeren zonder verdere verantwoording aan de gemeenteraad en bij extensie dus de burgers die zij in feite vertegenwoordigen. Als men in de oppositie zit, dan heeft men geen enkele impact meer op de beslissingen, maar zelfs als men in de meerderheid zit heeft men geen invloed want de beslissingen zijn genomen via het bestuursakkoord. Wat is dan nog het nut van een gemeenteraad?
Het contact met de burger herstellen is nodig, maar hoe begin je daaraan. Geen enkel bestuursniveau (behalve wijkcomité’s) staat dichter bij de burger als de gemeente. De burger heeft recht op een bestuur dat dicht bij hem staat en waarvan hij dikwijls wel mensen kent. Het risico om bij de volgende verkiezing weggestemd te worden is groot omdat het contact zo nauw is. Zij komen hun kiezers tegen bij de bakker of de beenhouwer, in de kroeg of bij het voetbal. Hoog tijd om hen de aandacht en het respect te geven dat ze verdienen.
“Het leven na het voorzitterschap bevalt me. Eerlijk: ik denk soms dat mijn carrière beter omgekeerd was verlopen. Eerst dit leven en daarna de partijpolitiek. Als je een stad leidt, dan leer je echt wat politiek is. Ik ben milder geworden, minder cassant, en daarom wellicht ook een betere politica.”
Gwendolyn Rutten in De Zondag.
Er moet een duidelijk verschil komen tussen politici in de gemeente en het stadsgewest en politici op de hogere niveaus. En al zeker niet op 2 niveaus tegelijk aan politiek doen (zou Gwendolyn Rutten ook hiermee kunnen leven?). De mens achter de politieker in de gemeente is belangrijk vanwege de nabijheid.
Fusies verbeteren zeker niet het contact met de burger
Beslissingen over het lokale niveau worden liefst lokaal genomen, zo dicht mogelijk bij de burger. Alleen al daarom zijn fusies van gemeenten geen goed gedacht want alweer worden de beslissingen verder van de burger genomen. Meer over fusies: https://www.guidodroomt.be/2022/04/05/fusies-verzwakken-de-democratie/
Er zijn inderdaad problemen, zowel financiële als technische, die de mogelijkheden van een gemeente overstijgen. De oplossing daarvoor is niet een fusie, maar de referentieregio zoals beslist door de Vlaamse Regering (waarover meer later).
Er moet een duidelijke verdeling van de bevoegdheden over de verschillende niveaus komen zonder tussenkomst van een hoger niveau in beslissingen. Belangrijk bij de verdeling van de bevoegdheden over verschillende niveaus is het subsidiariteitsbeginsel. Dat houdt in dat hogere instanties niet iets moeten doen wat door lagere instanties kan worden afgehandeld.
De gemeentelijke bevoegdheden zijn erg ruim en omvatten alles wat te maken heeft met het “gemeentelijk belang”, met andere woorden met de collectieve noden van de inwoners. In theorie kan een gemeente alles doen wat haar niet is verboden, gaande van het bouwen van een sporthal tot het aanleggen van wegen.
Alles wat niet in de gemeenteraad kan beslist worden omdat het gemeente-overschrijdend is of boven de technische of financiële mogelijkheden van een gemeente is, moet op het volgende niveau opgelost worden. Er moet een duidelijke richtlijn komen over wat op welk niveau beslist wordt. Maar wat op lokaal niveau beslist is, kan niet ’overruled’ worden door het hogere niveau. Geen Ping Pong meer tussen de verschillende overheden in dit land en ook niet in Europa. Er moet echte subsidiariteit komen en een duidelijke verdeling van de bevoegdheden. Zie later: De Nieuwe Bevoegdheden
Bestuursakkoorden stoppen de democratie in de gemeente
Coalities zijn een aanfluiting van de democratie. Zij horen thuis in een particratie met alle macht aan de partijvoorzitters. Tijdens coalitiegesprekken wordt er vastgelegd wat er zal gebeuren de volgende vijf jaar. Reeds hierbij gaat het niet langer over de burger, maar over het verwerven van een machtspositie. Daarna is er geen oppositie meer mogelijk, aangezien de meerderheid beslist. Alleen als er een paar partijgenoten afwezig zijn kan er een probleem ontstaan om een idee door de gemeenteraad of stadsregio-raad te jagen.
Het overleg over het programma zal dus met de gemeenteraad moeten gevoerd worden en niet door de coalitiepartners, die er niet meer zijn. De Burgermeester en zijn schepenen moeten ervoor zorgen dat er uitgevoerd wordt wat er door de gemeenteraad beslist is. Zij moeten niet beslissen wat er moet gebeuren. Politiek voeren is niet gelijk aan het leiden van een bedrijf, waar de bedrijfsleiding beslist wat er zal gebeuren, wel met toestemming van de aandeelhouders. In een representatieve democratie moeten de gekozenen luisteren naar hun kiezers en niet naar de partijleiding.
Wijkcomités
Geef de burger inspraak in het beleid door het oprichten van wijkcomité’s die samengesteld zijn uit vrijwilligers uit die wijk. Wie weet er beter wat er fout in de wijk gaat dan de eigen bewoners? Wijkcomités zijn niet verkozen burgers die zich willen inzetten voor hun wijk. Iedere wijk zou een wijkcomité moeten krijgen aangevuld met een aantal verantwoordelijken van de gemeente, uiteraard dingen die lokaal beslist kunnen en moeten worden.
Mensen uit de wijk weten het beste wat er voor hen nodig is om het samenleven te optimaliseren: zij kennen de infrastructuur, de mobiliteitsproblemen in hun buurt, problemen met integratie en sociale cohesie. Het wijkcomité kan zich ook bezighouden met kinderopvang, huiswerkbegeleiding, studeer- en vergaderplek, wijk of buurtfeest. Dit is zeker een praktische oefening in democratie en participatie. De democratie moet van onder uit opgebouwd worden. Het wijkcomité is een goede politieke leerschool.
Referenda
Maak van referenda en beleidsevaluaties door de burger een standaard proces. Betrek de burger zoveel mogelijk bij het lokaal beleid door referenda: referenda kunnen een goede manier zijn om mensen te betrekken bij het beleid. Burgers zullen hierdoor verplicht worden om deel te nemen aan het beleid.
De Centen
Centen is wel degelijk een probleem al zou een beetje verantwoordelijkheidszin van de gemeentebesturen geen kwaad kunnen. Elke gemeente zou zelf moeten zorgen voor de nodige fondsen om het door hen gekozen beleid te kunnen uitvoeren.
In veel gevallen gebeuren de fusies omdat de gemeenten te grote schulden hebben en door de fusie kunnen genieten van een tussenkomst van de Vlaamse Regering. Handig maar is dat het doel van een fusie?
Pensioenkost van gemeenten is een belangrijk probleem; één van de belangrijkste financiële uitdagingen voor de lokale besturen zijn de almaar stijgende pensioenuitgaven. Neem nationaal de pensioenen van de gemeenten over en breng ze onder bij de pensioendienst (in de toekomst iedereen gelijk voor de wet).
Een burgemeester en zijn schepenen, die eindigen met meer schulden dan voor ze aankwamen of die in opspraak komen door fout beleid, mogen zich niet meer verkiesbaar stellen op lokaal niveau.
Het kadastraal inkomen
Misschien is het slim dat de gemeenten hun inkomen halen uit het kadastraal inkomen en niet langer uit de grote pot. Het kadastraal inkomen moet hervormd worden, zodat de gemeente een echt huisvestingsbeleid kan voeren.
In plaats van te belasten op een geschat inkomen, wordt er een belasting geheven per m2. Het bedrag per m2 kan verschillen per gemeente en volgens gebruik; bouwgrond, woonoppervlakte, landbouwgrond, bos, industriegrond, winkel- en kantoorruimte. Het bedrag kan ook verschillend zijn per straat, zo kan de gemeente een echt nieuw en modern woonbeleid voeren rekening houdend met de behoefte aan groen in de gemeente.