Het klimaat verkeert in een crisis die steeds erger wordt. Doordat de wereldwijde uitstoot van broeikasgassen blijft toenemen, warmt de aarde op. De poolkappen smelten, klimaatrampen slaan vaker en harder toe, en volledige ecosystemen raken bedreigd. Onze planeet raakt ontregeld, dat valt niet te ontkennen. Dat merken we elke dag aan het weer. We willen onze natuur beschermen voor onze kinderen en kleinkinderen. Ethisch gedrag houdt rekening met de natuur bij keuzes. We kunnen alleen maar vaststellen dat we hiermee onvoldoende hebben rekening gehouden.
“We staan op de rand van de vernietiging van de mensheid. Zolang mensen dat niet inzien, doet niets anders er nog echt toe.”
Noam Chomsky, wereldberoemde taalkundige, politiek activist en filosoof
De historische uitdaging waar we voor staan komt eigenlijk neer op een gefaseerde, maar resolute ontmanteling van de fossiele-brandstoffen sector. Dit lijkt voorlopig nog een brug te ver, maar er bestaat meer en meer consensus over een koolstofbijdrage.
VN-klimaatpanel IPCC
“Oceanen: heter, hoger, minder zuurstof, zuurder, minder leven, meer ontwrichting. IJsplaten, gletsjers, bergen: smeltend ijs, ontwrichting van menselijke activiteiten en ecosystemen. Reductie-uitstoot en adaptatie zijn cruciaal, en bieden veel positieve neveneffecten.”
Mark Howden, vicevoorzitter van het VN-klimaatpanel IPCC
Philippe Huybrechts, geograaf en glacioloog van de VUB, geeft wat duiding bij het rapport van IPCC. Het nieuwe rapport is een bundeling van de stand van de wetenschap over de staat van de oceanen en het ijs. Het beschrijft het minimum waarover wetenschappers het eens zijn.
Groenland
Groenland bevindt zich op een zucht van een onomkeerbaar smeltproces van de Groenlandse ijskap. Het ijs dat smelt, vloeit in zee en bevriest niet meer. Oceanen warmen op en vormen samen met bomen, moerassen en veengebieden natuurlijke koolstofopslagplaatsen. Maar warm water zet uit. Het volume wordt groter en doet het waterpeil stijgen waardoor hele kustgebieden (met veel bevolking) in de problemen geraken. Het enige wat we nog kunnen bereiken is het tempo van de opwarming vertragen, zodat mensen de tijd hebben om van de kustgebieden naar hoger gebied te verhuizen.
De atols in de Stille Zuidzee
Deze eilanden krijgen jaarlijks een storm te verduren die normaal slechts om de honderd jaar voorkomt. Deze atols zijn in hun voortbestaan bedreigd en kijken aan tegen ontruiming. Het ijs van de Noordelijke IJszee verdwijnt in de zomer, waarbij de gletsjers verschrompelen. De gletsjers verschrompelen in Scandinavië, de Alpen, de Kaukasus en in grote delen van de Andes.
Permafrost
De oppervlakkige ondergrond die nooit ontdooit (permafrost ) smelt nu wel grotendeels. Met het smeltende ijs zullen levenssoorten en manieren van leven wegkwijnen. Het is een tragedie voor het leven in het poolgebied. Huizen dreigen weg te zinken en wegen te verbrokkelen, en de combinatie van dooi met zeespiegelstijging verhoogt de kusterosie. Ze verliezen simpelweg een deel van hun land. Nu al zakken er meer mensen door het ijs in Alaska. Walrussen storten dan weer van kliffen omdat de sneeuw waarlangs ze vroeger omlaag gleden, slechts steengruis is.
Antarctica ontwaakt
Zou het kunnen dat we evolueren naar een wereld zonder ijs? De slapende reus Antarctica ontwaakt. Aan de westkant van Antarctica rust de ijskap op de zeebodem. Als het oceaanwater opwarmt – wat het doet –, knaagt het aan het ijs en aan de stabiliteit van de ijskap. Het is niet duidelijk of dit het begin is van de desintegratie van Antarctica. Hopelijk niet.
Heter en zuurder
De oceanen staan onder gigantische druk. De verzuring is met een kwart toegenomen. De oceanen warmen op aan sneltempo. Mangroves, kelp en zeewier zijn natuurlijk buffers om CO2 te absorberen. Ze dreigen echter te begeven onder de snelheid waar ze de extra uitstoot moeten compenseren.
Besluit
Professor Huybrechts vat het als volgt samen:
“We hebben zaken in gang gezet die niet meer terug te schroeven zijn. Het is meer dan drie miljoen jaar geleden dat er nog zo veel koolstof in de atmosfeer zat. De moderne mens bestond nog niet. Laat staan de beschaving die we hebben uitgebouwd.”
‘Maar,’ benadrukt Huybrechts, ‘we hebben wel degelijk nog een keuze. De uitstoot moet zo snel mogelijk naar nul. Het is de enige manier om de opwarming te stabiliseren. Dat is de voorwaarde om te redden wat er te redden valt.’