Als we zien hoeveel oorlog er ontstaan is door religies, kunnen we ons de vraag stellen of we religie echt nodig hebben.
Wanneer men willekeurige mensen vraagt om een definitie van religie te geven dan krijgt men bijvoorbeeld de volgende antwoorden:
- Het geloven in God, Allah of Jahweh
- Naar de kerk gaan en bidden
- Een manier om met de onzekerheid van het bestaan om te gaan
- Goed zijn voor anderen
- Een manier van leven
- Het is een vorm van aanbidding
- Een serie antwoorden op grote vragen, zoals: Waarom zijn we hier? Wat is goed/kwaad en wie bepaalt dat? etc.
Waarom geloven mensen in God, Allah of Jahweh of nog iets anders? En wat doen met mensen die Atheïst zijn, geloven zij in niks. Waarom zijn hoger opgeleide mensen minder religieus en waardoor komt dit? Wie is God eigenlijk? Is hij echt een gewoon mens? Bestaat hij wel?
Wat is religie?
Religie kan enerzijds worden gezien als een poging van de mens het universum en zijn bestaan daarin te verklaren en anderzijds als een reactie van de mens op wat hij interpreteert als openbaringen van een hogere macht, mystieke ervaringen of inzichten.
Sommige onderzoekers, waaronder Karen Armstrong, zien de mens principieel als een religieus wezen. In de religie zoekt de mens antwoord op vragen rond bestemming, dood, leven, zin van het lijden, doel van de geschiedenis, etc. De religie biedt in deze optiek houvast en troost in een chaotische wereld. Het geeft ook antwoorden, hoewel geen sluitende, op de waarom van het leven.
Anderen, onder wie Ludwig Feuerbach, Karl Marx, Friedrich Nietzsche en Arthur Schopenhauer als meesters van de twijfel, verwerpen met kracht de gedachte dat de mens een religieus wezen is. Dit verschil in mening kan gemakkelijk verklaard worden door de mens te zien als een wezen dat naar zekerheid streeft, zo is religie één manier die tracht deze zekerheid te bekomen.
Selina O’Grady schrijft in haar boek ‘En de mens schiep God’ dat religie een fundamentele levensbehoefte is. Mensen hebben God nodig om een diepe betekenis te geven aan hun leven. Daarom heeft de mens God geschapen en niet omgekeerd. Ze gaat verder: “We proberen altijd voor onszelf betekenis te vinden waarom en waarvoor we leven. Het biedt troost want het geeft een levensdoel, het vertelt je hoe je je moet gedragen en geeft betekenis aan je leven. Bovendien brengt het mensen samen en dat hebben ze nodig: een gemeenschap, een groep waar je bij hoort en waarbinnen iedereen belangrijk is.”
Het is dus vrij duidelijk waarom mensen geloven: het geeft mensen duidelijkheid over hun leven, een leidraad. Geloof kan zeer zeker een leven verbeteren op bepaalde vlakken, het kan een levensdoel geven en mensen gelukkiger maken. Aan de andere kant wordt de goedgelovigheid van de mensheid al eeuwen misbruikt door de machthebbers door middel van een institutionele religie. Hierdoor krijg je oorlogen, vrijheidsbeperkingen en andere nare zaken. Uiteindelijk is het niet het fenomeen geloof dat slecht is, maar zijn het de mensen die er misbruik van maken die slecht zijn.
In God geloven heeft dus te maken met zingeving. Zingeving betekent letterlijk ‘betekenis geven aan iets’. Het woord zingeving wordt vaak in betrekking met betekenisgeving aan het leven gebruikt. Hoe geef ik betekenis aan mijn leven? Wat betekent het leven voor mij? Wat betekent mijn leven voor anderen? Wat betekenen de dingen die ik tegenkom in het leven voor mij? Wat heeft het leven voor zin? Wat is mijn bestemming in dit leven? Wat is mijn doel? Wat maakt mijn leven de moeite waard?
Je hebt er misschien niet eerder bij stil gestaan wat jouw drijfveren zijn om te doen wat je doet, te denken wat je denkt, te wensen of te verwachten wat je hoopt. Pas als het leven onder druk staat worden we vaak geconfronteerd met vragen als, waarom ik? Waarom bestaat lijden? Wat betekent pijn voor mij? Wat betekenen de mensen om mij heen voor mij?
In België is nog maar 8 % van de mensen pratikerend Rooms-Katholiek, waar het vroeger bijna 100 % was. Wil dit zeggen dat al die mensen nu plots in niets meer geloven?
“Wij hebben onze religie laten schieten, maar we laten het vaak na om de leegte op te vullen. Dat weegt. Onderzoek toont aan dat gelovige mensen een duidelijker doel in het leven hebben, en net dat is een cruciale factor in ons welbevinden. Mensen met een doel in het leven staan steviger in de wereld. Als we ons bewust zijn van doelen en waarden maken we onze samenleving sterker als lotsgemeenschap en is het makkelijker om bruggen te slaan naar gematigde gelovigen van welke godsdienst ook. Dan wordt het opnieuw duidelijker wat ons bindt en waarom het de moeite loont om ons in te zetten voor het algemeen belang.”
Jonathan Holslag, Politicoloog Vrije Universiteit Brussel
Hoe kunnen we de leegte terug opvullen?
Sommige mensen hebben hulp aan hun geloof, anderen hebben lak aan het geloof.
In onze Westerse maatschappij is het geloof vervangen door ongeloof en kritiek op wie nog wel gelooft. Tegenwoordig moet alles kunnen. Willen mensen zonder religie dan geen zin geven aan hun leven? Hebben we dan ook alle regels die daarmee samengaan overboord gegooid?
“Is het niet verwonderlijk dat de mensen zo gaarne voor de godsdienst vechten en zo ongaarne volgens de voorschriften ervan leven?”
G. C. Lichtenberg, Duits schrijver en satirist
Misschien moeten we op zoek gaan naar een universeel waarden-systeem dat ons niet langer tegen elkaar opzet. Dit moet voor iedereen gelijk zijn, zoiets als de rechten van de mens. Door universele waarden te creëren gaan we misschien verschillende culturen kunnen verenigen, kunnen we misschien de “ik” in ons terug naar de “wij” brengen. Waarom zouden we dit doen? Gewoon omdat alle mensen recht hebben op geluk en respect. En dat kunnen we alleen bereiken door universele waarden overeen te komen die mensen doen samenleven.
“Als we vooruit willen, dan moeten we terug en die kostbare waarden herontdekken, dat alle realiteit berust op morele funderingen en dat alle realiteit geestelijke controle behoeft.”
Martin Luther King – Amerikaans predikant 1929-1968